İklim Değişikliğinin Tsunami Modellemesi Üzerindeki Etkileri

Dünyada kıyı bölgeleri bir milyardan fazla insana ev sahipliği yapıyor. İklim değişikliği nedeniyle yükselen deniz seviyesi bir çok kıyı sakinini etkilemekte olup yüksek gelgitler ile dev dalgalar da sel ve taşkın gibi olayları kıyı bölgeleri için ciddi tehlikeler haline getirmektedir. 

Bununla birlikte çeşitli üniversitelerden araştırmacılar Tina Dura ve Robert Weiss  tarafından yapılan çalışmalar, gelecekteki deniz seviyesi yükselmesinin, gelecekteki tsunamilerin yükseklikleri üzerinde de etkilerinin olacağını göstermektedir.

Bu doğrultuda yapılan araştırmalar, deniz seviyesinin 50 ila 70 yıl içerisinde dünya çapında yükseleceğini ve bu zaman diliminde bir tsunami meydana gelmesi halinde bugünün koşullarına göre etkilerinin çok daha fazla olacağını göstermektedir. Bu nedenle de kıyı jeologlarının yaptıkları modellerde deniz seviyesinin yükselmesini dikkate almaları gerekmektedir.

Pasifik Deprem Kuşağı

“Ring of fire” olarak da bilinen Pasifik Ateş Çemberi veya Pasifik Deprem Kuşağı, birçok volkanik patlamanın ve depremin meydana geldiği Pasifik Okyanusu’nun büyük bir kısmının etrafındaki bölgedir. Bu kuşak, yaklaşık 40 bin kilometre uzunluğunda ve yaklaşık 500 kilometre kadar genişliğe sahip at nalı şeklinde bir kemerdir.

Deprem Kuşağı, levha tektoniğinin doğrudan bir sonucudur. Özellikle Pasifik Okyanusu'nun altında ve çevresinde litosferik levhaların hareketi, çarpışması ve yıkımı nedeniyle bu kuşak çok aktiftir. Çarpışmalar, volkanların ve depremlerin meydana geldiği neredeyse sürekli bir dalma zonları dizisi yaratır. Bu yakınsak levha sınırlarında okyanus litosferinin tüketimi okyanus hendekleri, volkanik yaylar, yay arkası havzalar ve volkanik kuşaklar oluşturmuştur.

Depremler ve Tsunami

Pasifik Kuşağı’nın çevresinde tektonik levhalar devasa Pasifik levhasıyla çarpışarak sismik ve volkanik aktiviteye neden oluyor. Bu bölge Pasifik Okyanusu'nu çevrelediğinden, sınırlarındaki büyük depremler bölgesel tsunamiler ve ayrıca Pasifik Okyanusu boyunca yayılan ve binlerce kilometre uzaktaki kıyı şeritlerini etkileyen uzak kaynaklı tsunamiler üretir.

Araştırmalar yitim bölgesinin, Amerika Birleşik Devletleri'nin batı kıyısını ve özellikle Güney Kaliforniya'yı vuran uzak kaynaklı tsunamiler üretebileceğini gösteriyor. 2013 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Dairesi, Alaska-Aleutian dalma zonu boyunca ortaya çıkan uzak kaynaklı bir tsunamiye ve bunun Kaliforniya'daki etkilerine odaklanan bir Risk Azaltma için Bilim Uygulaması projesi başlattı.

Proje, 9.1 büyüklüğündeki bir depremin, Los Angeles ve Long Beach limanlarında yaklaşık 1 metre genliğe sahip uzak kaynaklı bir tsunami üretebileceğini ve limanlardaki herhangi bir tarihi uzak kaynaklı tsunamiden daha büyük ve 4.2 milyar dolara varan kayıplara neden olabileceği bilgisine ulaşmıştır.

Yapılan gözlemler, dünyada sıcaklıkların yükseldiğini ve deniz seviyelerinin de aynı şeyi takip ettiğini gösteriyor. Burada önemli olan husus, deniz seviyesinin yükselmeye devam edip etmeyeceği değil, ne kadar yükseleceğidir.

Araştırmacılar, bugün 9.1 büyüklüğünde bir depremin limanlarda 1 metreyi aşan tsunami yükseklikleri üretebileceğini buldu. Bununla birlikte, 2100 yılına kadar, yüksek emisyonlu deniz seviyesindeki yükselme projeksiyonları altında, 8 büyüklüğündeki bir deprem bile 1 metreyi aşan bir tsunami üretebilecek. Başka bir deyişle, daha yüksek deniz seviyeleri, limanları daha az güçlü depremlerin ürettiği tsunamilere karşı daha savunmasız hale getirecektir.

Yapılan araştırmalar, gelecekteki ısınmanın ve deniz seviyelerinin yükselme miktarını sınırlamak için harekete geçilebilirse, gelecekteki tehlikeleri en aza indirme imkanının olduğunu gösteriyor.

Kıyı Araştırmaları Merkezi direktörü Weiss, "Bizimki gibi kıyı jeolojisini, deprem modellemesini ve deniz seviyesinin gelecekteki projeksiyonlarını entegre etmeyi amaçlayan işbirlikleri, limanlarda gelecekte yaşanabilecek tsunami etkilerinin resmini çekmekte çok önemlidir" dedi. "Disiplinlerarası araştırma kapasitesini artırmak, yani farklı yönetim paradigmalarını takip eden bilimsel alanların birbiriyle entegrasyonu anlamına gelmek, değişen Dünya'nın refahımız ve refahımız üzerindeki etkilerini anlamanın anahtarı olacaktır. Disiplinler arası araştırma ekipleri oluşturmak zordur ve Virginia Tech'in Kıyı Araştırmaları Merkezi, bu tür ekipleri bir araya getiren çok önemli bir rolü yerine getiriyor.

Gelecekteki projelerde Dura, Weiss ve meslektaşları, Pasifik Deprem Kuşağı çevresindeki diğer dalma bölgelerinden kaynaklanan uzak kaynaklı tsunamileri ve kıyı taşkınlarının ekonomik sonuçlarını da modellemelerine dahil etmeyi planlıyor.

Dura yaptığı açıklamalarda, "Yeni çalışmamızla, deniz seviyesindeki yükselişi uzak kaynaklı tsunami modellemesine dahil etmek için önemli bir çerçeve sağlıyoruz ve bu ilk sonuçları geliştirmeye devam etmekten heyecan duyuyoruz." dedi.

Yararlanılan Kaynaklar: https://phys.org ve Wikipedia