Madende Kanada-Avustralya Modeli

Dünya genelinde zengin madenlere sahip olan ülkeler arasında 28, mevcut maden çeşitliliği açısından ise 10. sırada yer alan ve 6 milyar dolarlık ihracata imza atan Türkiye madencilik sektörü, yeni bir döneme hazırlanıyor. Önümüzdeki günlerde Meclis’e gelmesi beklenen Maden Yasası ile Avustralya ve Kanada’da uygulanan maden arama modeli Türkiye’de de uygulanacak. Böylece maden arayışında karşılaşılan riskleri ortadan kaldırmak için borsaya kote küçük maden arama şirketleri kurulacak.

Madene ilişkin düzenlemeleri tek bir metinde toplayacak ve bugüne kadar yapılacak en kapsamlı düzenlemenin önümüzdeki günlerde Meclis’e gelmesi beklenirken, içeriğinde maden aramacılığında yeni bir dönemin kapısını aralayacak maddeler de yer alacak. Yeni düzenlemelerden bir tanesi Kanada-Avustralya gibi ülkelerde uygulanan model. Bu ülkelerde sadece maden aramacılığı yapan “Junior” adı verilen, küçük ölçekli maden şirketleri var. Junior denilen şirketler genellikle borsaya kote şirketler ve bunlar arama faaliyetleri ile değerini artırma yoluyla gelir elde ediyorlar. Madenlerin aranıp bulunması çok riskli bir iş kolu olarak değerlendiriliyor. Verilen ruhsatlardan 25 ila 100 tanesinden bir tanesinde maden bulunuyor. Yeni düzenleme ile risk alan şirketlerin büyümesi sağlanacak.

Düzenlemenin temeli daha önce hayata geçirilen Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu’na (UMREK) dayanıyor. Türkiye’deki maden şirketlerinin borsaya kote olmasını sağlayan bu altyapı sistemiyle, en iyi uygulamalarla madencilik raporları hazırlandı. Bu şekilde madencilik sektörünün röntgeni çekilirken, UMREK, madenlerde en iyi pratiklerin ortaya çıkmasının yanı sıra, maden kazalarının önlenmesi, sürdürülebilir madencilik için de bir altyapı hazırlanmış oldu.

Yeni maden yasasında öngörülen bir diğer konu da, maden sahalarının rehabilitasyonu için yeşil fon oluşturulması olacak. Bu fonda toplanan parayla, maden sahalarının tekrar doğal haline geri döndürülmesi ve düzenlenmesi gerçekleşecek. Rehabilitasyon, şirket inisiyatifinden çıkacak. Bütün şirketler, faaliyetlerini devam ettirirken bu fona para ödeyecek. Taslak çalışmaya göre şirketler; vergi, maaş, devlet hakkı ve ruhsat bedeli dışında bir de rehabilitasyon bedeli ödeyecek. Sonrasında Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, sahada işler bittikten sonra ihalesini yapıp ve ilgili fondan para aktarıp sahayı eski haline getirecek. 2021 yılında maden ithalatında 20 milyar dolardan fazla açık verilirken, yeni düzenlemelerle madencilikte cari açığın kapatılması için Türkiye’nin jeolojik yapısının değerlendirilmesi hedefleniyor.