Bilim insanları, Mars'ın kuzeyinde yer alan Arabia Terra bölgesinde, 500 milyon yıl boyunca "süper püskürme" niteliğinde binlerce volkanik patlama meydana geldiğine dair kanıtlar buldular.
Bazı volkanlar o kadar güçlü püskürmeler üretebilir ki, okyanusları toz ve zehirli gazlardan oluşan havaya salarak güneş ışığını engeller ve onlarca yıl içinde bir gezegenin iklimini değiştirir. Bilim insanları, Mars'ın kuzeyindeki Arabia Terra bölgesinin bir bölümünün topografyasını ve mineral bileşimini inceleyerek, yakın zamanda bilinen en şiddetli volkanik patlamalar olan "süper püskürme" özelliğindeki volkanik aktiviteye ilişkin önemli kanıtlar buldular.
(Fotoğraf, NASA'nın Arabia Terra'da Mars Keşif Yörünge Aracındaki Yüksek Çözünürlüklü Görüntüleme Deneyi adlı bir kamera tarafından çekilmiştir.
Havaya su buharı, karbondioksit ve kükürt dioksit saçan bu patlamalar, yaklaşık 4 milyar yıl önce 500 milyon yıllık bir süre boyunca Mars yüzeyini parçaladı. Bilim insanları bu tahmini Temmuz 2021'de Jeofizik Araştırma Mektupları dergisinde yayınlanan bir makalede bildirdiler.
NASA'nın Greenbelt, Maryland'deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde jeolog olan Patrick Whelley , "Bu patlamaların her birinin önemli bir iklim etkisi olabilir, belki de salınan gaz atmosferi daha kalın hale getirdi veya Güneş'i bloke etti ve atmosferi daha soğuk hale getirdi" dedi.
400 milyon olimpik yüzme havuzuna eşdeğer büyüklükteki erimiş kaya ve gaz püskürttükten ve patlama bölgesinden binlerce kilometre uzağa kalın bir kül örtüsü yaydıktan sonra, bu büyüklükteki bir yanardağ çökerek dev bir deliğe dönüşür buna da kaldera adı verilir. Dünya'da da var olan kalderalar, onlarca kilometre genişliğinde olabilir. Arabia Terra'daki yedi kaldera, bölgenin bir zamanlar süper patlamalar yapabilen volkanlara ev sahipliği yapmış olabileceğine dair ilk emareleri oluşturmaktadır.
Önceki araştırmalarda, Mars yüzeyindeki çöküntülere milyarlarca yıl önce meydana gelmiş asteroit çarpmalarının neden olduğu düşünülmekteydi. Ancak bilim insanları ilk olarak 2013 yılında yapılan bir çalışmada bu bölgelerin volkanik kalderalar da olabileceğini öne sürdüler. Bu yapıların kraterler gibi mükemmel yuvarlak olmadıklarını ve çok derin zeminler olduğunu fark ettiler.
Whelley ve meslektaşları, Maryland'deki Johns Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'nda bir volkanolog olan Alexandra Matiella Novak ile görüştükten sonra kül kanıtı arama fikrini düşündüler. Bu doğrultuda ekip, Arabia Terra'nın yüzeyindeki minerallerin volkanik kökenli olduğunu öne süren diğer bilim insanlarının çalışmalarını değerlendirdi. Bir başka araştırma grubu, Arabia Terra havzalarının kaldera olabileceğini öğrendikten sonra, o bölgedeki olası süper püskürmelerden kaynaklanan küllerin nereye yerleşeceğini hesaplamıştı.
Kalderaları ilk olarak 2013'te tanımlayan aynı bilim insanları, her kalderanın hacmine bağlı olarak yanardağlardan ne kadar malzeme püsküreceğini de hesapladılar. Bu bilgi, Whelley ve meslektaşlarının, buldukları kül kalınlığını üretmek için gereken püskürme sayısını hesaplamalarına izin verdi. Sonuç olarak Mars'ta binlerce patlama yaşandığı ortaya çıktı. Arabia Terra, şimdiye kadar Mars'ta patlayıcı volkanların olduğuna dair en büyüke kanıta sahip.
Araştırmacılar, Arabia Terra'nın bilim insanlarına gezegenleri ve ayları şekillendirmeye yardımcı olan jeolojik süreçler hakkında yeni bir şeyler öğreteceğini umuyor.
Konu ile ilgili NASA'nın hazırlamış olduğu videoya aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Thousands of Ancient Super Eruptions on Mars, Scientists Confirm
Anahtar Kelimeler: Mars, Arabia Terra, volkanizma, volkan, süper püskürme, kaldera
Yorum Yazın
Facebook Yorum